Twój ogród to miejsce relaksu, pracy i radości, ale może też przyciągać nieproszonych gości – kleszcze. Te niewielkie pajęczaki potrafią zepsuć przyjemność z przebywania na świeżym powietrzu, a co gorsza, są zagrożeniem dla zdrowia twojego i twoich bliskich, w tym zwierząt domowych. Zastanawiasz się, jak sprawić, by twój ogród stał się mniej przyjazny dla kleszczy? W tym artykule dowiesz się, czym są kleszcze, jakie choroby przenoszą, jak atakują, jakie miejsca lubią, a jakich unikają. Podpowiem ci również, które rośliny przyciągają te pajęczaki, a które skutecznie je odstraszają, oraz jak zaplanować nasadzenia, by twój ogród był bezpieczniejszy
Spis treści:
Czym są kleszcze? Zagrożenia dla naszego zdrowia
Kleszcze to pajęczaki należące do rzędu roztoczy, które żywią się krwią ludzi i zwierząt. Nie są owadami, jak często się sądzi, lecz bliżej im do pająków. Ich cykl życiowy obejmuje kilka stadiów – larwę, nimfę i osobnika dorosłego – a każdy z nich potrzebuje krwi, by się rozwijać. Kleszcze nie skaczą ani nie latają, lecz czają się na roślinności, czekając na kontakt z potencjalnym żywicielem. Wyczuwają ciepło ciała, zapach potu i wydychany dwutlenek węgla, co czyni cię łatwym celem podczas pracy w ogrodzie czy spaceru z psem.
Największe niebezpieczeństwo związane z kleszczami to choroby, które przenoszą. W Polsce najczęściej spotykane to borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu (KZM). Borelioza, wywoływana przez bakterie Borrelia, może prowadzić do objawów takich jak rumień wędrujący, bóle stawów, zmęczenie, a w zaawansowanych stadiach do poważnych problemów neurologicznych czy kardiologicznych. KZM, spowodowane wirusem, atakuje układ nerwowy, powodując gorączkę, bóle głowy, a w skrajnych przypadkach zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, które może zagrażać życiu. Zwierzęta, zwłaszcza psy, są narażone na babeszjozę, chorobę niszczącą czerwone krwinki, która nieleczona prowadzi do śmierci. Ukąszenie kleszcza może też wywołać reakcje alergiczne, szczególnie u osób wrażliwych. Statystyki wskazują, że liczba zachorowań na choroby odkleszczowe w Polsce rośnie – w latach 2004–2016 potroiła się, co pokazuje, jak realne jest to zagrożenie.
Jak atakują kleszcze – to musisz wiedzieć
Kleszcze polują w perfidny sposób. Nie ruszają się aktywnie w poszukiwaniu ofiary, lecz czekają na roślinach – zwykle na wysokości do półtora metra od powierzchni ziemi. Z wyciągniętymi odnóżami, gotowe do zaczepienia się o przechodzącego człowieka lub zwierzę. Gdy wyczują ofiarę, przyczepiają się do skóry, sierści lub ubrania. Następnie szukają ciepłego, wilgotnego miejsca, jak pachwiny, pachy, okolice za uszami czy owłosiona skóra głowy, gdzie wbijają się w skórę za pomocą aparatu gębowego. Ich ukąszenie jest bezbolesne, ponieważ wydzielają substancje znieczulające, co pozwala im żerować niezauważonym nawet przez kilka dni. W tym czasie mogą przekazywać patogeny, jeśli są ich nosicielami.
Twoje zwierzęta domowe, jak psy i koty, są szczególnie narażone, bo buszując w trawie czy krzewach, łatwo stają się celem tych małych wampirków. Kleszcze często przynoszone są do ogrodu przez gryzonie, jeże i sarny, które są ich żywicielami. Samica kleszcza może złożyć tysiące jaj, co w krótkim czasie może doprowadzić do inwazji w twoim ogrodzie, zwłaszcza jeśli warunki są dla nich sprzyjające.
Poznaj ulubione miejsca kleszczy
Kleszcze uwielbiają wilgotne, zacienione i gęsto zarośnięte miejsca, które zapewniają im ochronę przed słońcem i wysychaniem. W twoim ogrodzie mogą zasiedlać brzegi oczek wodnych, gęste rabaty, wysokie trawy i zaniedbane krzewy. Szczególnie chętnie wybierają miejsca, gdzie gleba jest wilgotna, a roślinność bujna – to dla nich idealne kryjówki. Paprocie, mszaki, leszczyna, jeżyny, czarny bez i bluszcz to rośliny, które działają na kleszcze jak magnes. Dlaczego? Tworzą gęste, cieniste kępy, w których łatwo się ukryć, a dodatkowo przyciągają zwierzęta, takie jak myszy czy sarny, będące żywicielami kleszczy. Wysokie trawy i zaniedbane ogrody to także ich raj, bo zapewniają osłonę i wilgoć.
Z drugiej strony kleszcze nie znoszą suchych, nasłonecznionych terenów. Regularnie koszony trawnik, odsłonięte rabaty czy żwirowe ścieżki, są dla nich nieprzyjazne. Unikają też miejsc o intensywnych zapachach, co możesz wykorzystać, planując nasadzenia w swoim ogrodzie. Dbając o porządek i ograniczając wilgotne, cieniste zakątki, sprawisz, że twój ogród stanie się mniej atrakcyjny dla tych pajęczaków.
Rośliny, które przyciągają kleszcze. Nie sadź ich w ogrodzie
Planując swój ogród, zwróć uwagę na rośliny, które mogą niechcący zapraszać kleszcze. Paprocie, choć piękne i łatwe w uprawie, są problematyczne, bo lubią cień i wilgoć, tworząc gęste kępy idealne dla kleszczy. Jeśli je masz, regularnie je przycinaj, by nie tworzyły zwartych kryjówek. Leszczyna, zwłaszcza w cienistych zakątkach, to kolejny kłopot – jej gęste gałęzie są wymarzonym domem dla pajęczaków. Jeżyny, szczególnie dziko rosnące, oferują kleszczom osłonę i wilgoć, więc kontroluj ich rozrost. Czarny bez, choć zdrowy i dekoracyjny, przyciąga kleszcze swoimi gęstymi gałęziami. Bluszcz, konwalia czy berberys japoński również sprzyjają tym pajęczakom, bo tworzą wilgotne, zacienione środowisko.
Nie oznacza to, że musisz całkowicie zrezygnować z tych roślin, ale wymagają one szczególnej uwagi. Regularne przycinanie i unikanie zbyt gęstych nasadzeń, zmniejszą ryzyko. Jeśli dopiero planujesz ogród, zastanów się, czy nie lepiej wybrać rośliny, które kleszcze omijają szerokim łukiem.
Rośliny, które kleszcze omijają. Naturalna ochrona twojego ogrodu
Na szczęście natura oferuje ci wiele roślin, których kleszcze nie znoszą, głównie ze względu na ich intensywny zapach lub toksyczne substancje. Lawenda wąskolistna to prawdziwy skarb – jej fioletowe kwiaty nie tylko pięknie wyglądają, ale też wydzielają olejek eteryczny, którego kleszcze nie tolerują. Posadź ją wzdłuż ścieżek, przy tarasie czy w miejscach, gdzie spędzasz czas. Uwielbiana przez koty Kocimiętka Faassena zawiera neptalakton, który odstrasza kleszcze, a jej fioletowe kwiaty przyciągają pszczoły. Wrotycz pospolity, o zapachu przypominającym kamforę, to kolejny sprzymierzeniec – jego żółte kwiaty są nie tylko ozdobą, ale też naturalnym repelentem. Uważaj jednak, bo zawiera trujący tujon, więc sadź go z dala od dzieci.
Czosnek, znany z właściwości antybakteryjnych, to świetny wybór – jego zapach odstrasza kleszcze, a przy okazji wzbogaci twoją kuchnię. Mięta pieprzowa, łatwa w uprawie, ale inwazyjna, wydziela orzeźwiający aromat, który pajęczaki omijają. Rozmaryn, tymianek, bazylia i szałwia to zioła, które nie tylko wzbogacą twoje potrawy, ale też stworzą barierę zapachową. Aksamitki, zwane potocznie śmierdziuchami, dzięki intensywnemu zapachowi zniechęcają kleszcze, a ich żółto-pomarańczowe kwiaty dodadzą ogrodowi uroku. Złocień dalmatyński zawiera pyretryny, substancje toksyczne dla owadów i pajęczaków, ale w Polsce może wymarzać zimą. Jeśli masz oczko wodne, rozważ tatarak – jego olejek eteryczny z azaronem działa odstraszająco.
Powyższe rośliny sadź strategicznie – przy wejściach, wzdłuż ścieżek, wokół miejsc wypoczynku. Regularne przycinanie, szczególnie lawendy czy rozmarynu, wzmacnia ich aromat, zwiększając skuteczność. Pamiętaj, że niektóre zioła, jak mięta, lubią się rozrastać, więc kontroluj ich ekspansję, sadząc je w donicach lub ograniczając przestrzeń.
Ogród bez kleszczy? to praktyczne wskazówki
Oprócz sadzenia odpowiednich roślin możesz wprowadzić kilka prostych zmian, by twój ogród stał się mniej przyjazny dla kleszczy. Regularnie kosz trawnik – krótka trawa jest dla nich nieatrakcyjna, bo nie zapewnia osłony. Usuwaj zarośla, suche liście i chwasty, które tworzą wilgotne kryjówki. Jeśli masz oczko wodne, dbaj o jego czystość i unikaj nadmiernego podlewania rabat, bo wilgoć przyciąga kleszcze. Twórz bariery ze żwiru lub kory drzew iglastych wokół rabat – to utrudnia pajęczakom przemieszczanie się.
Zabezpieczaj też siebie i swoje zwierzęta. Pracując w ogrodzie, noś odzież z długimi rękawami i nogawkami, a po powrocie dokładnie sprawdź ciało i ubranie. Dla psów i kotów stosuj preparaty odstraszające, jak krople czy obroże, i regularnie przeglądaj ich sierść. Unikaj pozostawiania karmy na zewnątrz, bo przyciąga gryzonie i jeże, które roznoszą kleszcze. Jeśli chcesz dodatkowego wsparcia, możesz użyć naturalnych oprysków na bazie olejków eterycznych, np. z lawendy, eukaliptusa czy cytronelli, ale nie stosuj ich bezpośrednio na skórę bez rozcieńczenia.
Ogród bez kleszczy: (c) AtrakcjeWeselne.com / GR
Zobacz też:
>
>